Μερικά λόγια για τις τράπεζες

Πρώτα απ’ όλα είναι ανάγκη να πούμε μερικά λόγια για τις τράπεζες (μπάγκες).

Είχαμε ήδη σημειώσει ότι όταν η συγκέντρωση και συγκεντροποίηση του κεφαλαίου επροχώρησε σε ένα σημαντικό βαθμό, έγινε αισθητή η ανάγκη κεφαλαίου που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για την άμεση ίδρυση επιχειρήσεων μεγάλης κλίμακας. Αυτή η ανάγκη ήταν ένας από τους λόγους της αναπτύξεως των μετοχικών εταιρειών. Η οργάνωση νέων επιχειρήσεων απαιτούσε μεγαλύτερες και πάντα μεγαλύτερες ποσότητες κεφαλαίων.

Ας εξετάσουμε τώρα τι κάνει ο καπιταλιστής με το κέρδος που παίρνει. Ξέρουμε πως ξοδεύει ένα μέρος απ’ αυτό για τις άμεσές του ανάγκες, για τροφή, ενδυμασία κ.λ.π: το υπόλοιπο το «αποταμιεύει». Εδώ έχουμε το ερώτημα, πώς το κάνει αυτό; Είναι δυνατό σ’ αυτόν σε κάθε στιγμή να απλώνει τις δουλειές του, να αφιερώσει το «άποταμιευθέν» μέρος των κερδών του γι’ αυτό το σκοπό; Όχι δεν μπορεί να το κάνει, για τον εξής λόγο. Χρήματα εισπράττει κάθε μέρα με τη διαφορά όμως πως τα εισπράττει σε μικρά ποσά, σε δόσεις. Τα προϊόντα που παράγει πωλούνται από καιρό σε καιρό και από καιρό σε καιρό εισπράττει τα χρήματα. Είναι ολοφάνερο πως εάν θελήσει να μεταχειρισθεί τις εισπράξεις αυτές για άπλωμα της επιχειρήσεώς του θα απαιτηθεί να συγκεντρώσει ένα σεβαστό ποσό. Θα οφείλει επομένως να περιμένει έως ότου εξασφαλίσει τόσα χρήματα όσα του χρειάζονται, ας πούμε, για την αγορά νέων μηχανημάτων. Και έως τότε τι θα κάνει; Έως τότε δεν μπορεί να μεταχειρισθεί τα χρήματά του, μένουν νεκρά. Αυτό δεν συμβαίνει απλώς σε έναν ή δυο καπιταλιστές, σε μια ορισμένη περίοδο ή σε άλλη, συμβαίνει σε όλους.

Ελεύθερα κεφάλαια υπάρχουν πάντα διαθέσιμα. Έχουμε εντούτοις ειπεί πρωτύτερα πως υπάρχει ζήτηση κεφαλαίων. Από το ένα μέρος υπάρχουνε περιττά ποσά κεφαλαίων που μένουν νεκρά• από το άλλο μέρος υπάρχει μια ζήτηση αυτών των ποσών. Όσο γρηγορότερη γίνεται η συγκεντροποίηση του κεφαλαίου, τόσο ισχυρότερη είναι και η ζήτηση για μεγάλα ποσά κεφαλαίου, αλλά μεγαλύτερη επίσης είναι και η ποσότητα του ελευθέρου κεφαλαίου. Αύτη η κατάσταση των πραγμάτων είναι εκείνη που δίνει στις τράπεζες τη σπουδαιότητα τους. Ο καπιταλιστής, που δεν θέλει τα χρήματα του να μένουν νεκρά, τα τοποθετεί στην τράπεζα και η τράπεζα τα δανείζει σ’ εκείνους που έχουν ανάγκη για την ανάπτυξη παλαιών επιχειρήσεων ή για το άνοιγμα νέων. Μερικοί βιομήχανοι καταθέτουν χρήματα στην τράπεζα και η τράπεζα τα δανείζει σε άλλους βιομηχάνους. Αυτοί οι τελευταίοι με τη βοήθεια του δανεισθέντος κεφαλαίου βγάζουν υπεραξία. Μέρος από τις εισπράξεις τους πληρώνεται στην τράπεζα ως τόκος. Η τράπεζα κατόπιν πληρώνει ένα μέρος του τελευταίου αυτού ποσού στους καταθέτες της και κρατεί το άλλο ως τραπεζιτικό κέρδος. Είναι έτσι που εξακολουθεί να δουλεύει η μηχανή. Μπορούμε τώρα να εννοήσουμε γιατί κατά την τελευταία φάση του καπιταλιστικού συστήματος, ο ρόλος των τραπεζών, η σημασία τους, και η δραστηριότητα τους έχει επεκταθεί σ’ ένα τόσο θαυμάσιο βαθμό. Τα ποσά των κεφαλαίων που απορροφούνται από τις τράπεζες διαρκώς αυξάνονται. Και σ’ ένα βαθμό αυξάνονται οι τράπεζες που διαθέτουνε χρήματα για τη βιομηχανία. Το τραπεζικό κεφάλαιο είναι πάντα «σε δουλιά» στη βιομηχανία, μετατρέπεται σε βιομηχανικό κεφάλαιο. Η βιομηχανία αναπτύσσεται εξαρτώμενη από τις τράπεζες οι όποιες την υποστηρίζουν και την συντηρούν με κεφάλαια. Το τραπεζικό κεφάλαιο συμμαχεί με το βιομηχανικό κεφάλαιο. Στη περίπτωση αυτή έχουμε τη μορφή κεφαλαίου που είναι γνωστό ως χρηματιστικό κεφάλαιο. Και για να συνοψίσουμε, το χρηματιστικό κεφάλαιο είναι τραπεζικό κεφάλαιο που έχει εμβολιασθεί με βιομηχανικό κεφάλαιο.

Με τα μέσα που διευθύνουν οι τράπεζες, το χρηματιστικό κεφάλαιο πραγματοποιεί μια ακόμη στενότερη ένωση όλων των βιομηχανικών κλάδων απ’ ό,τι επραγματοποιείτο με την κατ’ ευθείαν ένωση των επιχειρήσεων: Γιατί γίνεται αυτό; Ας υποθέσουμε πως έχουμε απέναντι μας μια μεγάλη τράπεζα. Αυτή η μεγάλη τράπεζα εφοδιάζει με κεφάλαιο (ή όπως λένε με «χρήματα») όχι απλώς μια αλλά πολλές επιχειρήσεις ή ένα ολόκληρο αριθμό συνδικάτων. Φυσικά το συμφέρον της τράπεζας είναι αυτοί οι οικονομικοί της υπήκοοι να μη συγκρούονται ο ένας με τον άλλον. Η τράπεζα τους ενώνει όλους. Η διαρκής της πολιτική είναι να φέρει σε πέρας μια ένωση, από όλες τις επιχειρήσεις που θα είναι κάτω από τη δική της διεύθυνση. Οι τράπεζες έχουν αρχίσει να κρατούν τη διεύθυνση σε πολλούς κλάδους βιομηχανίας. Οι εμπιστευμένοι της πράκτορες διορίζονται διευθυντές των τραστ, των συνδικάτων και των ιδιωτικών επιχειρήσεων.

Κι έτσι στο τέλος φθάνουμε στην επομένη εικόνα. Η βιομηχανία ολόκληρης της χώρας ενώνεται σε συνδικάτα, τραστ, και ενωμένες επιχειρήσεις. Όλ’ αυτά ενώνονται υπό των τραπεζών. Επικεφαλής ολοκλήρου της οικονομικής ζωής είναι μια μικρή ομάδα μεγάλων τραπεζιτών που διευθύνουνε τη βιομηχανία στο σύνολό της. Η κυβερνητική εξουσία απλώς εκτελεί τη θέληση αυτών των τραπεζιτών και μεγιστάνων των τραστ.

[…]

Μπορούμε συνεπώς να πούμε πως μια καπιταλιστική, χώρα κάτω από την κυριαρχία του χρηματιστικού κεφαλαίου μετατρέπεται στο σύνολο της σ’ ένα κολοσσιαίο συνασπισμένο τραστ με επικεφαλής τις τράπεζες. Η μπουρζουαζική κυβέρνηση αποτελεί την Εκτελεστική της Επιτροπή. Οι Ενωμένες Πολιτείες, η Μεγάλη Βρετανία, η Γαλλία, η Γερμανία κ.τ.λ. δεν είναι παρά κρατικά καπιταλιστικά τραστ, ισχυρές οργανώσεις των μεγιστάνων των τραστ και των τραπεζιτών, οι όποιες εκμεταλλεύονται και κυβερνούν εκατοντάδες εκατομμύρια ημερομισθίων σκλάβων.

Απόσπασμα από Το Αλφάβητο του Κομμουνισμού (κεφ.26 – Χρηματιστικό Κεφάλαιο) των Μπουχάριν – Πρεομπραζένσκι. Από το marxistbooks.gr