Το δόγμα του κοινωνικού κλονισμού και η επέλαση του καταστρεπτικού καπιταλισμού - Τώρα και στην Ελλάδα

Μόνο μια κρίση - πραγματική ή πλασματική – παράγει αληθινή αλλαγή. Όταν μια κρίση εμφανίζεται, τα μέτρα που λαμβάνονται εξαρτώνται από τις ιδέες που υπάρχουν στην κοινωνία… η βασική μας μέριμνα θα πρέπει να είναι η ανάπτυξη εναλλακτικών λύσεων στις υπάρχουσες πολιτικές, έτοιμες να εφαρμοστούν όταν, λόγω της κρίσης, το αδύνατο γίνεται πολιτικά αναπόφευκτο.

Milton Friedman - “Capitalism and Freedom”, 1962

Η αρχική συμφορά (τρομοκρατική επίθεση, πόλεμος, τυφώνας, κατάρρευση της αγοράς) θέτει ολόκληρο τον πληθυσμό σε μια κατάσταση συλλογικού σοκ, διευκολύνοντας τους διεφθαρμένους πολιτικούς διαχειριστές να κινηθούν με δολοφονική επιδεξιότητα και να ανακατασκευάσουν τον κόσμο σύμφωνα με το όραμά τους, πριν υποχωρήσει το σοκ.

Naomi Klein – “The Shock Doctrine: The Rise of Disaster Capitalism”, 2007

Σας θυμίζουν κάτι όλα αυτά; Βλέπετε τις ειδήσεις των 8 και σας έρχεται να κόψετε τις φλέβες σας; Αισθάνεστε και σεις λίγο υπεύθυνοι για όλα αυτά που γίνονται γύρω μας; Νιώθετε να γκρεμίζεται ο κόσμος γύρω σας και να μην υπάρχει ελπίδα για το μέλλον; Περιμένετε εναγωνίως κάποιο θαύμα ή κάποιον σωτήρα;

Όλα αυτά και ακόμα περισσότερα έχουν βιώσει δισεκατομμύρια συνανθρώποι μας πριν από εμάς, που βρέθηκαν ανήμποροι στα νύχια αυτού που κάποτε λέγαμε παγκοσμιοποίηση, τώρα μας το αποκαλούνε διεθνής αγορές. Τέτοια περιστατικά των τελευταίων 40 χρόνων, καθώς και το γενικότερο μοντέλο λειτουργίας του economic shock therapy περιγράφει στο βιβλίο της The Shock Doctrine: The Rise of Disaster Capitalism η Naomi Klein. Ακολουθεί μεταγλωττισμένη μικρού μήκους ταινία (από τη συγγραφέα) και κριτική για το βιβλίο.

Το βιβλίο της Κλάιν The Shock Doctrine: The Rise of Disaster Capitalism (Το Δόγμα του Σοκ: Η Άνοδος του Καπιταλισμού της Συμφοράς, Στμ) καταρρίπτει τον μύθο της δημοκρατίας της «ελεύθερης αγοράς». Περιγράφει πώς ο νεοφιλελεύθερος φονταμενταλισμός εξουσιάζει τον κόσμο, με την Αμερική ως αιχμή του δόρατος να εκμεταλλεύεται απειλές εθνικής ασφάλειας, τρομοκρατικές επιθέσεις, οικονομικές καταρρεύσεις, ανταγωνιστικές ιδεολογίες, τεκτονικές πολιτικές ή οικονομικές μετατοπίσεις και φυσικές καταστροφές, για να επιβάλλει την θέλησή της παντού. Πόλεμοι διεξάγονται, κοινωνικές υπηρεσίες καταργούνται και ελευθερίες θυσιάζονται, όταν οι άνθρωποι είναι τόσο απασχολημένοι, τρομοκρατημένοι ή πειθαναγκασμένοι για να αντισταθούν. Η Κλάιν περιγράφει μία παγκόσμια διαδικασία κοινωνικής και οικονομικής οργάνωσης που αποκαλεί «καπιταλισμό της συμφοράς», η οποία συνοδεύονται από βασανισμούς, προκειμένου να γίνει ξεκάθαρο το μήνυμα: Εναλλακτικές πολιτικές προτάσεις στη «νέα τάξη πραγμάτων» δεν γίνονται αποδεκτές.

Η θριαμβολογία της «ελεύθερης αγοράς» συναντάται παντού: από τον Καναδά ως τη Βραζιλία, την Κίνα ως τη Βουλγαρία, τη Ρωσία ως τη Ν. Αφρική, το Βιετνάμ ως το Ιράκ. Σε όλες τις περιπτώσεις, τα αποτελέσματα είναι τα ίδια. Οι άνθρωποι θυσιάζονται για τα κέρδη και εφαρμόζεται το δόγμα της Μάργκαρετ Θάτσερ: «Δεν υπάρχει άλλη λύση».

Το κενό είναι όμορφο: Τριάντα χρόνια ισοπέδωσης και μετατροπής του κόσμου σε κόλαση

Η Νέα Ορλεάνη, στην εποχή μετά τον τυφώνα Κατρίνα, αποτελεί μία ενδεικτική κατάσταση της «νέας τάξης πραγμάτων» αμερικανικού τύπου, με τον ανεξέλεγκτο καπιταλισμό να μαίνεται με την πιο άγρια μορφή του. Η Κλάιν αναφέρει τη δήλωση τού ρεμπουμπλικανού Ρίτσαρντ Μπέικερ, μέλους του Κογκρέσου, μιλώντας σε ομάδα παρασκηνιακής δράσης: «Τελικά ξεκαθαρίσαμε το ζήτημα της δημόσιας στέγασης των φτωχών στη Νέα Ορλεάνη. Αυτό που δεν είχαμε τη δύναμη να κάνουμε εμείς, το έκανε τελικά ο Θεός». Και ο Τζόζεφ Κανιζάρο, μεγαλοεργολάβος της Νέας Ορλεάνης, πρόσθεσε: «Σκέφτομαι ότι έχουμε μία καθαρή και καινούργια βάση για να αρχίσουμε από το μηδέν και να εκμεταλλευτούμε μεγάλες ευκαιρίες». Το σχέδιό τους περιλαμβάνει την αφάνιση κοινοτήτων και την αντικατάστασή τους από πολυτελείς κατοικίες, καθώς και άλλα επικερδή έργα σε επιλεγμένα, κατεστραμμένα σημεία της πόλης σε βάρος της φτωχής μητέρας φύσης, και με τις ευλογίες της κυβέρνησης.

Όλα αυτά βασίστηκαν στις διδαχές τού «μεγάλου γκουρού» του αχαλίνωτου καπιταλισμού, ηλικίας, τότε, 93 ετών και με μεγάλα προβλήματα υγείας. Πρόκειται για τον συντηρητικό, φιλελεύθερο οικονομολόγο Μίλτον Φρίντμαν, ο οποίος στο βιβλίο τού 1962, Capitalism and Freedom (Καπιταλισμός και Ελευθερία), είχε γράψει: «Μόνο μια κρίση - πραγματική ή πλασματική – παράγει αληθινή αλλαγή. Όταν μια κρίση εμφανίζεται, τα μέτρα που λαμβάνονται εξαρτώνται από τις ιδέες που υπάρχουν στην κοινωνία… η βασική μας μέριμνα θα πρέπει να είναι η ανάπτυξη εναλλακτικών λύσεων στις υπάρχουσες πολιτικές (αυτές που απορρίπτει ο Φρίντμαν), έτοιμες να εφαρμοστούν όταν, λόγω της κρίσης, το αδύνατο γίνεται πολιτικά αναπόφευκτο». Η Κλάιν ονομάζει τις περιοχές κρίσεων «ζώνες χωρίς δημοκρατία» και τη θέση του Φρίντμαν «δόγμα του σοκ». Για τη Νέα Ορλεάνη σημαίνει «μόνιμες μεταρρυθμίσεις», όπως η καταστροφή των χώρων στέγασης των φτωχών και η διανομή κουπονιών για τα ιδιωτικά σχολεία, αντί της επανοικοδόμησης των κατεστραμμένων δημόσιων σχολείων με κρατικά κονδύλια.

Για τον Φρίντμαν, η μόνη λειτουργία της κυβέρνησης είναι «η προστασία της ελευθερίας μας από τους εξωτερικούς εχθρούς... και από τους ίδιους τους συμπολίτες μας. Είναι να συντηρεί τον νόμο και την τάξη, να προστατεύει τις ιδιωτικές συμβάσεις και τις ανταγωνιστικές αγορές». Κατά την άποψή του, οποιοσδήποτε άλλος ρόλος για την κυβέρνηση είναι «σοσιαλισμός», που για τους φονταμενταλιστές της ελεύθερης αγοράς, σαν τον Φρίντμαν, είναι βλασφημία.

Έως το 1973, το τολμηρό δόγμα Φρίντμαν υπήρχε μόνο ως διδασκαλία στους φοιτητές του, αλλά όλα άλλαξαν σε μία περίοδο παρόμοια με την 11η Σεπτεμβρίου. Όταν ο στρατηγός Αγκούστο Πινοσέτ ανέβηκε στην εξουσία με τον γνωστό αιματηρό τρόπο, ο Φρίντμαν είχε την ευκαιρία να αποκτήσει εργαστηριακή εμπειρία ως σύμβουλος του νέου δικτάτορα της Χιλής. Η συνταγή του έγινε γνωστή ως επαναστατικός οικονομικός μετασχηματισμός της «σχολής του Σικάγο», γνωστός και ως shock therapy (θεραπεία με σοκ). Είναι η αντίστοιχη οικονομική έκδοση του δόγματος του Βιετνάμ «καταστρέψτε το χωριό (και τη χώρα) για να το σώσετε», και είναι το ίδιο σκληρή.

Εκατομμύρια άνθρωποι γνωρίζουν τη θεωρία του, αλλά ο ήρωάς τους δεν είναι ο Φρίντμαν. Οι κεντρικές αρχές του δόγματος είναι μαζικές ιδιωτικοποιήσεις, κατάργηση του ελέγχου των εταιρειών από την κυβέρνηση, απεριόριστη πρόσβαση των ξένων εταιρειών στην ελεύθερη αγορά, περικοπές σε κονδύλια κοινωνικής πρόνοιας, σκληροί κατασταλτικοί νόμοι και βασανιστήρια, προκειμένου να ενισχυθεί ο πυρήνας του δόγματος, τον οποίο οι ρηγκανικοί αποκαλούν «trickle-down theory» (επίτευξη σκοπού με σταδιακές και έμμεσες επιρροές) και οι Βρετανοί «θατσερισμό».

Όσοι υφίστανται αυτές τις πολιτικές το αποκαλούν κόλαση, και η Κλάιν εξηγεί το γιατί. Το δόγμα εφαρμόστηκε στη Χιλή, στην Αργεντινή, στην Ουρουγουάη, στη Βολιβία, στη Βραζιλία, στην Κίνα, στη Ρωσία, στα Νησιά Φόλκλαντ, στην Πολωνία, στη Νότια Αφρική, στη Σρι Λάνκα, στη Νέα Ορλεάνη, στο Ισραήλ, και προσεχώς κοντά σας. Είναι το ξέσπασμα του κορπορατισμού και η άνθηση των επιχειρήσεων. Η Κλάιν αναφέρει ότι σύμφωνα με τους υποστηρικτές τού δόγματος οι ευκαιρίες συμβαδίζουν με την «ανάπτυξη των αγορών»… «Οι εμπορικές συμφωνίες είναι ακόμα πιο κερδοφόρες και από την εποχή που ανθούσαν οι εταιρίες-φούσκες στο διαδίκτυο. Η φούσκα της “εθνικής ασφάλειας” ήρθε να καλύψει το κενό που άφησαν οι προηγούμενες φούσκες, όταν έσκασαν».

Οι ρηγκανικοί, σήμερα, είναι οι νεοσυντηρητικοί που έχουν την «πλήρη υποστήριξη της στρατιωτικής μηχανής, η οποία υπηρετεί τα άπληστα σχέδια των εταιριών». Οι τρεις ιερές αρχές τους είναι: «κατάργηση του δημόσιου τομέα, ολοκληρωτική απελευθέρωση των εταιρειών και ελάχιστες (ή και καθόλου) κοινωνικές δαπάνες». Αλλά αντί να πετύχουν τη βελτίωση της ζωής όλων όπως υπόσχονται, κάνουν ακριβώς το αντίθετο. Δημιουργούν μια ισχυρή κεφαλαιοκρατική άρχουσα τάξη που συνεργάζεται με τη διεφθαρμένη πολιτική ελίτ, «χωρίς να είναι ευδιάκριτη η διαχωριστική γραμμή μεταξύ τους». Έτσι, η Ρωσία απέκτησε «δισεκατομμυριούχους άρχοντες», η Κίνα «πρίγκηπες», η Χιλή «τα πιράνχας» και οι ΗΠΑ τους «πρωτοπόρους» των Μπους-Τσέινι.

Το πρόγραμμα είναι ίδιο παντού: τεράστια μεταφορά του δημόσιου πλούτου στον ιδιωτικό τομέα, υπέρογκο δημόσιο χρέος, ένα τεράστιο, όσο ποτέ άλλοτε, χάσμα μεταξύ της τάξης των εκθαμβωτικών πλουσίων και της τάξης των αναλώσιμων φτωχών, και ένας επιθετικός εθνικισμός (όπως ο μόνιμος πόλεμος του Τζόρτζ Μπους «εναντίον της τρομοκρατίας» και του πλανήτη), που δικαιολογεί τις ατελείωτες δαπάνες για την «ασφάλεια». Έτσι, «μέσα στη φούσκα» είναι παράδεισος, αλλά έξω είναι κόλαση με «συνεχείς παρακολουθήσεις, μαζικές φυλακίσεις, περιορισμό των ατομικών ελευθεριών, μείωση του βιοτικού επιπέδου, καταστολή και βασανιστήρια για να διαδοθεί το μήνυμα στους δύσπιστους».

Η Κλάιν παρομοιάζει αυτήν τη βιαιότητα με τη λογική του Shock doctrine. Όταν αυτό εφαρμόζεται, προκαλεί, επίσης, μια κατάσταση «αποπροσανατολισμού» και σοκ για να οδηγήσει αυτούς, στους οποίους απευθύνεται, σε συμβιβασμούς ενάντια στη θέλησή τους. Το δόγμα του σοκ, λειτουργεί με τον ίδιο τρόπο σε μαζική κλίμακα, και η εμπειρία της 11ης Σεπτεμβρίου το απέδειξε. Διέλυσε τη «βεβαιότητα» των γνώσεων που είχαμε για τον κόσμο και δημιούργησε μία περίοδο αποπροσανατολισμού και οπισθοδρόμησης, που η κυβέρνηση Μπους διέδωσε στο εξωτερικό και στο εσωτερικό των ΗΠΑ. Όπως το τοποθετεί η Κλέιν: «Ξαφνικά βρεθήκαμε στο έτος μηδέν, όπου όλα όσα γνωρίζαμε για τον κόσμο πριν από το έτος αυτό απορρίπτονται ως «πρότερες σκέψεις της 11ης Σεπτεμβρίου». Γίναμε ξανά ένας «άγραφος πίνακας, ένα καθαρό φύλλο χαρτιού», και η κυβέρνηση έκανε αυτό που ήταν αδύνατον προηγουμένως. Αυτός είναι ο τρόπος με τον οποίο λειτουργεί το δόγμα του σοκ: «η αρχική συμφορά (τρομοκρατική επίθεση, πόλεμος, τυφώνας, κατάρρευση της αγοράς) θέτει ολόκληρο τον πληθυσμό σε μια κατάσταση συλλογικού σοκ», διευκολύνοντας τους διεφθαρμένους πολιτικούς διαχειριστές να κινηθούν με δολοφονική επιδεξιότητα και να ανακατασκευάσουν τον κόσμο σύμφωνα με το όραμά τους, πριν υποχωρήσει το σοκ.

Η Naomi Klein είναι βραβευμένη συγγραφέας, παραγωγός ντοκιμαντέρ και ακτιβίστρια. Το βιβλίο της The Shock Doctrine: The Rise of Disaster Capitalism εκδόθηκε διεθνώς τον Σεπτέμβριο του 2007 και έγινε μπεστσέλερ. Στην Ελλάδα αναμένεται από τις εκδόσεις Λιβάνη.

Ο Stefan Lendman είναι ακτιβιστής που ζει στη Βοστώνη και σπούδασε στο πανεπιστήμιο Χάρβαρντ και στο πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια.

Μετάφραση: Ελπίδα Σαμαράκη, πηγή: athens.indymedia

Το βιβλίο της Klein μάλλον δεν έχει ήδη εκδοθεί ακόμα στα ελληνικά, μπορείτε να το βρείτε όμως, στα αγγλικά, από εδώ. Αν ξέρετε λίγα αγγλικά, καλό είναι να το διαβάσετε, όπως και οτιδήποτε πέφτει στα χέρια σας ή τα μάτια σας γιατί η πληροφόρηση είναι αντίσταση στον κλονισμό και τις μπαρούφες που μας πλασάρουν, οπλιστείτε.

Περισσότερες πληροφορίες για το βιβλίο και τα θέματα που πραγματεύεται από το site της Naomi Klein. 

Άλλα βιβλία, στα αγγλικά, για το ΔΝΤ, την παγκοσμιοποίηση και άλλους “δαίμονες” βρείτε εδώ.

Μην ντρέπεστε που είναι από το indymedia, εσείς κι ο χωροφύλακας θα το ξέρουν.