Αφού αναλύσαμε, όσο ήταν δυνατό ν’ αναλύσουμε στα πεταχτά, τη φύση της αξίας, της αξίας οποιουδήποτε εμπορεύματος, πρέπει να στρέψουμε την προσοχή μας στην ειδική αξία της εργασίας. Και εδώ πρέπει να σας εκπλήξω πάλι με ένα φαινομενικό παράδοξο. Όλοι έχετε σταθερά πειστεί ότι αυτό που πουλάτε καθημερινά είναι η εργασία σας, ότι επομένως η εργασία έχει τιμή και ότι μια και η τιμή ενός εμπορεύματος είναι μονάχα η χρηματική έκφραση της αξίας του, θα πρέπει να υπάρχει κάτι σαν αξία της εργασίας. Ωστόσο, με τη συνηθισμένη έννοια της λέξης δεν υπάρχει τέτοιο πράγμα σαν την αξία της εργασίας. Είδαμε ότι το ποσό της αναγκαίας εργασίας, που είναι αποκρυσταλλωμένη μέσα σε ένα εμπόρευμα, αποτελεί την αξία του. Πώς μπορούμε τώρα να καθορίσουμε την αξία, ας πούμε μιας δεκάωρης εργάσιμης μέρας, όταν εφαρμόσουμε αυτή την έννοια της αξίας; Πόση εργασία περιέχει αυτή η εργάσιμη μέρα; Εργασία δέκα ωρών. Το να λέμε ότι η αξία μιας δεκάωρης εργάσιμης μέρας είναι ίση με εργασία δέκα ωρών ή με το ποσό της εργασίας που περικλείνεται μέσα σ’ αυτό, θα ήταν μια ταυτολογία και επιπλέον μια παράλογη έκφραση. Βέβαια, μια και ανακαλύψαμε τη σωστή, μα κρυμμένη έννοια της έκφρασης «αξία της εργασίας», θα είμαστε σε θέση να εξηγήσουμε αυτή την παράλογη και φαινομενικά αδύνατη εφαρμογή της έννοιας αξία με τον ίδιο τρόπο που, έχοντας προηγούμενα γνωρίσει την πραγματική κίνηση των ουράνιων σωμάτων, θα είμαστε σε θέση να εξηγήσουμε τις φαινομενικές κινήσεις τους.
Αυτό που πουλά ο εργάτης δεν είναι άμεσα η εργασία τον, αλλά η εργατική τον δύναμη, που τη θέτει προσωρινά στη διάθεση του κεφαλαιοκράτη. Αυτό είναι τόσο σωστό που, δεν ξέρω αν με τον αγγλικό νόμο, πάντως όμως σύμφωνα με κάποιους νόμους στην ηπειρωτική Ευρώπη είναι καθορισμένη η ανώτατη χρονική διάρκεια που επιτρέπεται σ’ έναν άνθρωπο να πουλά την εργατική του δύναμη. Αν του επιτρεπόταν να το κάνει αυτό για μια απεριόριστη χρονική διάρκεια, τότε η δουλειά θα ξαναγυρνούσε αμέσως. Μια τέτοια πώληση, αν περιλάβαινε, λ.χ., όλη τη διάρκεια της ζωής του, θα τον έκανε μονομιάς ισόβιο σκλάβο του εργοδότη του.
Ένας από τους πιο παλιούς οικονομολόγους και από τους πιο πρωτότυπους φιλόσοφους της Αγγλίας - ο Τόμας Χομπς (Thomas Hobbes) υπόδειξε ενστικτώδικα ήδη στον Λεβιάθαν του αυτό το σημείο που είχε παραβλεφθεί απ’ όλους τους μεταγενέστερούς του. Είπε: «Η αξία (value or worth) ενός ανθρώπου είναι, όπως και σ’ όλα τα άλλα πράγματα, η τιμή τον: δηλαδή τόσο όσο θα δινόταν για τη χρησιμοποίηση της δύναμής τον».
Ξεκινώντας από αυτή τη βάση, θα είμαστε σε θέση να καθορίσουμε την αξία της εργασίας, καθώς και όλων των άλλων εμπορευμάτων. Πριν όμως το κάνουμε, μπορούμε να ρωτήσουμε από πού προέρχεται το περίεργο αυτό φαινόμενο, ότι δηλαδή βρίσκουμε στην αγορά, από τη μια, ομάδα από αγοραστές που είναι ιδιοκτήτες γης, μηχανών, πρώτων υλών και μέσων συντήρησης, που όλα αυτά, αν εξαιρέσουμε τη γη στη χέρσα της μορφή, είναι προϊόντα εργασίας, και, από την άλλη, μια ομάδα από πωλητές, που δεν έχουν άλλο τίποτα να πωλήσουν εκτός από την εργατική τους δύναμη, από τα εργαζόμενα χέρια και το μυαλό τους. Από πού προέρχεται το φαινόμενο ότι η μια ομάδα διαρκώς αγοράζει για να αποκτήσει κέρδος και να πλουτίσει, ενώ η άλλη ομάδα διαρκώς πουλά για να κερδίσει τα απαραίτητα για τη συντήρησή της; Η εξέταση αυτή του ζητήματος θα ήταν μια εξέταση αυτού που οι οικονομολόγοι ονομάζουν «συσσώρευση που προηγήθηκε ή πρωταρχική συσσώρευση», που θα έπρεπε όμως να ονομαστεί πρωταρχική απαλλοτρίωση. Θα βρίσκαμε ότι αυτή η λεγόμενη πρωταρχική συσσώρευση δε σημαίνει τίποτε άλλο, παρά μια σειρά ιστορικές διαδικασίες, που καταλήγουν στη διάσπαση της πρωταρχικής ενότητας που υπήρχε ανάμεσα στον εργαζόμενο και στα μέσα εργασίας. Μια τέτοια εξέταση όμως βγαίνει έξω από τα πλαίσια του τωρινού θέματος μου. Αφού γίνει ο χωρισμός ανάμεσα στον άνθρωπο της εργασίας και στα μέσα της εργασίας, η κατάσταση αυτή θα διατηρηθεί και θα αναπαράγεται σε μια διαρκώς αναπτυσσόμενη κλίμακα, ώσπου να την ανατρέψει πάλι μια νέα και ριζική επανάσταση στον τρόπο παραγωγής, που θα αποκαταστήσει την πρωταρχική ενότητα σε μια νέα ιστορική μορφή.
Τι είναι λοιπόν η αξία της εργατικής δύναμης;
Όπως και κάθε άλλου εμπορεύματος, η αξία της καθορίζεται από το ποσό εργασίας που είναι αναγκαίο για την παραγωγή της. Η εργατική δύναμη ενός ανθρώπου υπάρχει μονάχα μέσα στη ζωντανή του προσωπικότητα. Ένας άνθρωπος πρέπει να καταναλώνει μια ορισμένη μάζα από μέσα συντήρησης για να αναπτυχθεί και για να διατηρείται στη ζωή. Ο άνθρωπος όμως υπόκειται στη φθορά, όπως η μηχανή, και πρέπει να αντικαθίσταται από έναν άλλο άνθρωπο. Εκτός από τη μάζα των μέσων συντήρησης που απαιτείται για τη δική τον τη συντήρηση, χρειάζεται και μια άλλη ποσότητα από μέσα συντήρησης για να τρέφει έναν ορισμένο αριθμό από παιδιά, που προορίζονται να τον αντικαταστήσουν στην αγορά της εργασίας και να διαιωνίσουν τη γενιά των εργατών. Επιπλέον, για να αναπτύξει την εργατική του δύναμη και για ν’ αποκτήσει μια δοσμένη επιδεξιότητα πρέπει να ξοδευτεί ένα άλλο ακόμα ποσό από αξίες. Για το σκοπό μας αυτό, αρκεί να πάρουμε υπόψη μας μονάχα τη μέση εργασία, που τα έξοδα για τη μόρφωση και εκπαίδευσή της αποτελούν μηδαμινά μεγέθη. Ωστόσο, πρέπει να επωφεληθώ από την ευκαιρία αυτή για ν’ αναφέρω ότι, όπως διαφέρουν τα έξοδα παραγωγής της εργατικής δύναμης διαφορετικής ποιότητας, έτσι πρέπει να διαφέρουν και οι αξίες της εργατικής δύναμης που χρησιμοποιούνται στους διάφορους κλάδους παραγωγής. Η φωνή για μια ισότητα των μισθών στηρίζεται επομένως πάνω σε μια πλάνη, είναι μια ανόητη επιθυμία που δεν πρόκειται ποτέ να πραγματοποιηθεί. Είναι ένα προϊόν του ψεύτικου και ρηχού ριζοσπαστισμού, που δέχεται τις προϋποθέσεις, αλλά προσπαθεί ν’ αποφύγει τα συμπεράσματα. Πάνω στη βάση του μισθωτού συστήματος, η αξία της εργατικής δύναμης καθορίζεται με τον ίδιο τρόπο όπως και η αξία κάθε άλλου εμπορεύματος. Και επειδή τα διάφορα είδη της εργατικής δύναμης έχουν διαφορετικές αξίες, ή απαιτούν διαφορετικά ποσά εργασίας για την παραγωγή τους, πρέπει να πραγματοποιούν διαφορετικές τιμές στην αγορά της εργασίας. Το να κραυγάζεις για ίση ή ακόμα και για δίκαιη αμοιβή πάνω στη βάση του μισθωτού συστήματος, είναι το ίδιο σαν να φωνάζεις για λευτεριά πάνω στη βάση του συστήματος της δουλείας. Το ζήτημα δεν είναι τι θεωρείτε εσείς σωστό ή δίκαιο. Το ζήτημα είναι: Τι είναι αναγκαίο κι αναπόφευκτο σ’ ένα δοσμένο σύστημα παραγωγής;
Ύστερα απ’ αυτά που εκθέσαμε, θα γίνει αντιληπτό ότι η αξία της εργατικής δύναμης καθορίζεται από την αξία των μέσων συντήρησης, που απαιτούνται για την παραγωγή, την ανάπτυξη, τη διατήρηση και τη διαιώνιση της εργατικής δύναμης.
------------------------------------
Καρλ Μαρξ, Μισθός, Τιμή και Κέρδος, κεφ. 7ο, σελ. 44 – 47, Εκδ. Σύγχρονη Εποχή 2003
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου